Έχεις πετύχει έναν σημαντικό στόχο, αλλά μέσα σου νιώθεις ότι δεν τον άξιζες; Μήπως πιστεύεις ότι η επιτυχία σου είναι απλώς θέμα τύχης και ότι αργά ή γρήγορα οι άλλοι θα καταλάβουν πως «δεν είσαι αρκετός»; Αν ναι, τότε ίσως έχεις έρθει αντιμέτωπος με το σύνδρομο του “Imposter” ή αλλιώς «σύνδρομο του απατεώνα». Πρόκειται για μια ψυχολογική εμπειρία κατά την οποία το άτομο αμφισβητεί διαρκώς τις ικανότητές του, ακόμη και όταν υπάρχουν αδιάψευστα στοιχεία επιτυχίας.
Έρευνες δείχνουν ότι έως και το 70% των ανθρώπων θα βιώσουν κάποια στιγμή τέτοιες σκέψεις στη ζωή τους. Αυτό σημαίνει πως δεν πρόκειται για μια σπάνια εμπειρία, αλλά για κάτι που αγγίζει μεγάλο μέρος της κοινωνίας.
Πώς δημιουργείται το σύνδρομο του απατεώνα
Το φαινόμενο έχει πολυπαραγοντική προέλευση. Για παράδειγμα:
Ένα παιδί που μεγάλωσε σε οικογένεια με υψηλές προσδοκίες μπορεί ως ενήλικας να νιώθει ότι ποτέ δεν είναι αρκετά καλό.
Μια γυναίκα σε έναν ανδροκρατούμενο επαγγελματικό χώρο μπορεί να αισθάνεται ότι πρέπει συνεχώς να αποδεικνύει την αξία της.
Ένας φοιτητής ιατρικής ίσως νιώθει ότι η επιτυχία του στις εξετάσεις ήταν αποτέλεσμα τύχης, και όχι προσωπικής προσπάθειας.
Οι οικογενειακές πιέσεις, τα κοινωνικά στερεότυπα, τα ανταγωνιστικά περιβάλλοντα και η τελειομανία είναι παράγοντες που ενισχύουν αυτές τις σκέψεις. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γυναίκες και τα άτομα από μειονοτικές ομάδες επηρεάζονται συχνότερα, καθώς συχνά νιώθουν ότι «δεν ανήκουν».
Σημάδια και επιπτώσεις του συνδρόμου
Μερικά βασικά χαρακτηριστικά είναι:
- Χρόνια αμφιβολία: Ένα άτομο που παίρνει προαγωγή μπορεί να σκέφτεται «απλώς ήμουν τυχερός» αντί να αναγνωρίζει τη δουλειά του.
- Αδυναμία εσωτερίκευσης της επιτυχίας: Φοιτητές που παίρνουν υψηλούς βαθμούς θεωρούν ότι «οι καθηγητές ήταν επιεικείς».
- Υπερβολική εργασία και εξουθένωση: Επαγγελματίες που μένουν μέχρι αργά στο γραφείο, για να μην αποκαλυφθεί ότι «δεν είναι αρκετά καλοί».
- Υψηλά επίπεδα άγχους και στρες: Αυτή η συνεχής πίεση συχνά οδηγεί σε συμπτώματα κατάθλιψης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στον επαγγελματικό χώρο. Για παράδειγμα, ένας νέος γονιός μπορεί να νιώθει ότι «δεν είναι αρκετά καλός πατέρας ή μητέρα», ακόμα κι αν φροντίζει σωστά το παιδί του.
Πρακτικές στρατηγικές για να το ξεπεράσεις
Παρόλο που το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να φαίνεται ανυπέρβλητο, υπάρχουν πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης:
1. Αναγνώριση και αποδοχή
Το πρώτο βήμα είναι να δώσεις όνομα σε αυτό που βιώνεις. Το να ξέρεις ότι πρόκειται για «σύνδρομο του απατεώνα» σε βοηθά να καταλάβεις πως δεν είσαι μόνος.
2. Αναδόμηση σκέψεων
Όταν πιάσεις τον εαυτό σου να σκέφτεται «ήταν απλά τύχη», προσπάθησε να το αντικαταστήσεις με στοιχεία: «Δούλεψα πολλές ώρες, προετοιμάστηκα και πέτυχα».
3. Κοινωνική στήριξη
Η συζήτηση με φίλους, συναδέλφους ή μέντορες μπορεί να σε βοηθήσει να δεις ότι πολλοί βιώνουν το ίδιο. Για παράδειγμα, σε ομάδες νέων επαγγελματιών συχνά όλοι παραδέχονται ότι ένιωσαν «σαν απατεώνες» στην αρχή.
4. Ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) έχει δείξει αποτελεσματικότητα στο να μειώνει την εσωτερική αμφιβολία και να ενισχύει την αυτοπεποίθηση.
5. Αποδοχή της ατέλειας
Κανείς δεν είναι τέλειος. Ένα λάθος στη δουλειά ή μια αποτυχία σε μια προσπάθεια δεν σημαίνει ότι δεν αξίζεις· σημαίνει ότι μαθαίνεις και εξελίσσεσαι.
Συμπέρασμα
Το σύνδρομο του “Imposter” δεν είναι ένδειξη ανικανότητας, αλλά μια κοινή ψυχολογική εμπειρία που μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε — από έναν φοιτητή μέχρι έναν έμπειρο επαγγελματία. Το σημαντικό είναι να μάθουμε να το αναγνωρίζουμε και να αναπτύσσουμε στρατηγικές που μας βοηθούν να δούμε πιο καθαρά τις ικανότητές μας. Με την υποστήριξη, την αυτογνωσία και τη συνεχή εξάσκηση, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μια πιο υγιή και ρεαλιστική εικόνα του εαυτού μας.
📚Βιβλιογραφία
- Abdelaal, A. (2020). Coping with imposter syndrome in academia and research. Biochemist, 42(3), 62–64. https://doi.org/10.1042/BIO20200033
- Araújo, A., & Fonseca, L. (2024). Imposter syndrome in undergraduate medical students: Implications for mental health.
- Borhart, H. (2015). News: Imposter syndrome.
- Ford, L. (2021). Imposter syndrome
- Gadsby, S. (2020). Imposter syndrome and self-deception.
- Grossman, E. (2020). The imposter phenomenon in the medical profession. Consensus.
- Hernanz, P., & Muela, J. (2020). Impostor syndrome as a risk factor in the development of burnout. Consensus.
- Jeanmonod, R. (2022). Imposter syndrome: Check your biases. Consensus.
- Mullangi, S., & Jagsi, R. (2019). Imposter syndrome: Treat the cause, not the symptom. Consensus.
- Qasem Alqaisi, M., et al. (2025). Imposter syndrome among university students and its impact on mental health. Consensus. [Publisher link not available]
- Uslu, M. (2024). The imposter experience: Examining the psychological impact. Consensus. [Publisher link not available]
- Bravata, D. M., Watts, S. A., Keefer, A. L., Madhusudhan, D. K., Taylor, K. T., Clark, D. M., … & Hagg, H. K. (2019). Prevalence, predictors, and treatment of impostor syndrome: A systematic review. Journal of General Internal Medicine, 35(4), 1252–1275. https://doi.org/10.1007/s11606-019-05364-1
- Villwock, J. A., Sobin, L. B., Koester, L. A., & Harris, T. M. (2016). Impostor syndrome and burnout among American medical students: A pilot study. International Journal of Medical Education, 7, 364–369. https://doi.org/10.5116/ijme.5801.eac4
- Ogunyemi, D., Lee, T., Ma, M., Osuma, A., Eghbali, M., & Bouri, N. (2022). Improving wellness: Defeating impostor syndrome in medical education using an interactive reflective workshop. PLOS ONE, 17(8), e0272496. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0272496
