Το ψυχολογικό τραύμα δεν είναι ένα σπάνιο φαινόμενο ούτε αφορά μόνο όσους έχουν βιώσει ακραίες εμπειρίες. Στην πραγματικότητα, αφορά πολλούς περισσότερους από όσους νομίζουμε. Όταν βιώνουμε γεγονότα που ξεπερνούν την ικανότητά μας να τα επεξεργαστούμε συναισθηματικά, δημιουργείται ένα «αόρατο αποτύπωμα» στον ψυχισμό μας. Αυτό το αποτύπωμα μπορεί να εμφανιστεί ξανά και ξανά, επηρεάζοντας τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και σχετιζόμαστε.
Τι είναι το ψυχολογικό τραύμα
Το τραύμα δεν είναι το ίδιο το γεγονός, αλλά η εσωτερική μας αντίδραση σε αυτό. Δύο άνθρωποι μπορεί να βιώσουν την ίδια κατάσταση – για παράδειγμα, μια απόλυση από την εργασία – αλλά ο ένας να την αντιμετωπίσει ως μια δύσκολη αλλά διαχειρίσιμη πρόκληση, ενώ ο άλλος να αισθανθεί συντριβή, απώλεια νοήματος και διαρκές άγχος. Ο Καναδός γιατρός Gabor Maté υπογραμμίζει ότι το τραύμα «δεν είναι το γεγονός που σου συνέβη, αλλά αυτό που συνέβη μέσα σου εξαιτίας του γεγονότος». Η θεωρία του τονίζει πως ακόμη και η παιδική συναισθηματική παραμέληση , όχι μόνο τα μεγάλα γεγονότα, μπορεί να αφήσει βαθιά σημάδια που επηρεάζουν την ενήλικη ζωή. Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα στο βιβλίο Απελευθερώσου από την κατάθλιψη Απόκτησέ το εδώ.
Πώς εκδηλώνεται στην καθημερινότητα
Στην καθημερινή ζωή, το ψυχολογικό τραύμα μπορεί να φαίνεται σαν υπερευαισθησία σε κριτική στη δουλειά, έντονο φόβο εγκατάλειψης σε μια σχέση ή αίσθημα παγίδευσης όταν εμφανίζεται ένα απροσδόκητο πρόβλημα. Ένα άτομο που έχει βιώσει τραυματική απώλεια μπορεί να αποφεύγει κοινωνικές εκδηλώσεις για μήνες ή να νιώθει ανεξήγητη κόπωση κάθε φορά που πλησιάζουν επέτειοι. Άλλος μπορεί να παγώνει σε συγκρούσεις και να μην μπορεί να εκφράσει τη θέση του, ακόμη κι όταν πρόκειται για κάτι απλό, όπως μια διαφωνία για το πρόγραμμα της δουλειάς.
Αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι «υπερβολές». Είναι ο τρόπος του εγκεφάλου και του σώματος να μας προστατεύσουν από νέες πληγές. Όπως τονίζει ο Maté, το τραύμα συχνά διαχωρίζει το άτομο από τα συναισθήματά του για να μπορέσει να επιβιώσει τη στιγμή της κρίσης· αργότερα όμως αυτή η αποσύνδεση γίνεται πηγή δυσκολιών.
Επιπτώσεις στις σχέσεις και την αυτοεικόνα
Το τραύμα επηρεάζει την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Ένας άνθρωπος που μεγάλωσε σε περιβάλλον όπου οι ανάγκες του δεν ακούγονταν, μπορεί ως ενήλικας να δυσκολεύεται να θέτει όρια στη δουλειά ή στις σχέσεις του, φοβούμενος ότι θα απορριφθεί. Μια γυναίκα που έχει υποστεί βία μπορεί να νιώθει ότι «δεν αξίζει» μια υγιή σχέση, ακόμη κι αν στην επιφάνεια φαίνεται επιτυχημένη.
Αυτές οι πεποιθήσεις οδηγούν σε μοτίβα αποφυγής ή υπερπροσπάθειας για αποδοχή. Στην εργασία, μπορεί να εκδηλώνονται ως τελειομανία, υπερβολική ανάληψη ευθυνών ή δυσκολία στη συνεργασία. Στις προσωπικές σχέσεις, συχνά φαίνονται ως ζήλια, αποστασιοποίηση ή υπερβολική προσκόλληση.
Θεραπεία και υποστήριξη
Η κατανόηση του τι μας συμβαίνει είναι το πρώτο βήμα. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ανακούφιση όταν συνειδητοποιούν ότι τα συμπτώματά τους έχουν όνομα και δεν είναι απλώς «αδυναμία χαρακτήρα». Από εκεί και πέρα, υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Η ψυχοθεραπεία, όπως η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) ή η Θεραπεία EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για την επεξεργασία τραυματικών αναμνήσεων. Η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης επιτρέπει το μοίρασμα εμπειριών με άλλους που καταλαβαίνουν. Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) και οι τεχνικές ρύθμισης του νευρικού συστήματος (αναπνοές, σωματική άσκηση, γιόγκα) βοηθούν το σώμα να νιώσει ξανά ασφάλεια.
Ο Gabor Maté προτείνει επίσης την ανάπτυξη «συνειδητής καλοσύνης» προς τον εαυτό μας: να παρατηρούμε τις αντιδράσεις μας χωρίς κριτική, να ακούμε το σώμα μας και να αναγνωρίζουμε ότι οι αμυντικοί μας μηχανισμοί κάποτε μας προστάτεψαν.
Πορεία ανάρρωσης
Η ανάρρωση δεν είναι γραμμική. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν καλύτερα σε λίγους μήνες, άλλοι χρειάζονται χρόνια για να επεξεργαστούν πλήρως τις εμπειρίες τους. Ωστόσο, κάθε μικρό βήμα – όπως το να μιλήσουμε για αυτό, να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματά μας ή να ζητήσουμε βοήθεια – είναι πρόοδος.
Πολλοί ανακαλύπτουν μέσα από τη θεραπεία και την αυτογνωσία νέες πηγές δύναμης και νόημα στη ζωή τους. Αυτό που κάποτε φαινόταν σαν εμπόδιο, μπορεί να γίνει αφετηρία για πιο αυθεντικές σχέσεις, πιο υγιή όρια και βαθύτερη κατανόηση του εαυτού.
Πότε να ζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια για το Το ψυχολογικό τραύμα
Αν τα συμπτώματα επιμένουν για εβδομάδες ή μήνες, αν επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργικότητα στην εργασία ή στις σχέσεις ή αν υπάρχουν σκέψεις αυτοτραυματισμού, είναι απαραίτητο να απευθυνθούμε σε ειδικό ψυχικής υγείας. Η έγκαιρη παρέμβαση μειώνει την πιθανότητα να γίνει το τραύμα χρόνια κατάσταση.
Σύνδεση με προσωπική ανάπτυξη
Η διεργασία επούλωσης του τραύματος μπορεί να είναι βαθιά μεταμορφωτική. Όπως σημειώνει ο Maté, η ευαλωτότητα είναι πύλη για γνήσια επαφή με τον εαυτό μας και τους άλλους. Επομένως, το τραύμα – αν και οδυνηρό – μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για προσωπική εξέλιξη, επαναπροσδιορισμό αξιών και δημιουργία πιο ουσιαστικών σχέσεων.
Συμπέρασμα
Το ψυχολογικό τραύμα δεν είναι ένδειξη αδυναμίας αλλά μαρτυρία ότι βιώσαμε κάτι που ξεπέρασε τις αντοχές μας. Με κατανόηση, θεραπεία και αυτοσυμπόνια, μπορούμε να ανακτήσουμε την αίσθηση ασφάλειας και να μετατρέψουμε την εμπειρία σε πηγή δύναμης και σοφίας.
