Η δύναμη της συναισθηματικής κατανόησης στη γονεϊκότητα-
Η συναισθηματική κατανόηση, ή αλλιώς η γονική ενσυναίσθηση, είναι κάτι περισσότερο από ένα “μαλακό” χαρακτηριστικό. Πρόκειται για μια βασική δεξιότητα, που όταν αναπτύσσεται, ενισχύει την ικανότητα του παιδιού να ρυθμίζει τα συναισθήματά του, να χτίζει εμπιστοσύνη και να αναπτύσσει μια υγιή ψυχολογική βάση.
Όταν οι γονείς κατανοούν βαθιά τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού τους, αυτό δεν νιώθει απλώς αποδεκτό. Νιώθει ασφαλές. Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο ασφάλειας, καλλιεργείται η εσωτερική σταθερότητα.
Ο δεσμός γονέα–παιδιού ως συναισθηματική αγκαλιά
Η σχέση γονέα–παιδιού είναι η πρώτη μορφή “καθρέφτη” που έχει ένα παιδί για να κατανοήσει τον εαυτό του. Μελέτες δείχνουν ότι όταν οι γονείς διαθέτουν ενσυναίσθηση, η ποιότητα του δεσμού βελτιώνεται αισθητά (Stern et al., 2015).
➡️ Συγκεκριμένες εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με την ενσυναίσθηση, όπως τα δίκτυα στους φλοίους του προσαγωγίου, νησιωτικού και προμετωπιαίου λοβού (cingulo-insular και prefrontal) , ενεργοποιούνται στους γονείς όταν αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα του παιδιού τους. Αυτή η ενεργοποίηση συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα στρες (κορτιζόλης) στα παιδιά και καλύτερη ικανότητα αυτορρύθμισης (Abraham et al., 2017).
Παιδική αυτορρύθμιση: Ένα δώρο από ενσυναισθητικούς γονείς
Η αυτορρύθμιση δεν είναι απλώς μια αναπτυξιακή δεξιότητα. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίζεται η ψυχολογική ανθεκτικότητα.
✅ Παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς υψηλής ενσυναίσθησης:
- Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους
- Παρουσιάζουν λιγότερες προβληματικές συμπεριφορές
- Δείχνουν μεγαλύτερη συναισθηματική ευελιξία (Manczak et al., 2016)
Ακόμη, όταν ο γονέας λειτουργεί ως “πρότυπο”, το παιδί αποκτά ένα εσωτερικό μοντέλο για το πώς εκφράζονται και ρυθμίζονται τα συναισθήματα (Castro et al., 2014).
Ψυχολογική ασφάλεια: Όταν το παιδί νιώθει ότι “το βλέπουν”
Η ψυχολογική ασφάλεια είναι η εσωτερική βεβαιότητα πως “είμαι αποδεκτός όπως είμαι”. Δεν δημιουργείται από το πουθενά αντιθέτως οικοδομείται σταδιακά από τη συνεπή και ευαίσθητη ανταπόκριση του γονέα στις ανάγκες του παιδιού.
➡️ Οι γονείς με υψηλή ενσυναίσθηση:
- Καταλαβαίνουν τις λεπτές συναισθηματικές μεταβολές του παιδιού
- Ανταποκρίνονται με φροντίδα και ηρεμία
- Ενισχύουν έναν ασφαλή δεσμό προσκόλλησης, ο οποίος αποτελεί “μαξιλάρι” στις δυσκολίες της ζωής (Borelli et al., 2020)
Συναισθηματική ρύθμιση μέσα από τις γενιές
Η διαγενεακή μετάδοση συναισθηματικών προτύπων είναι αθόρυβη αλλά πανίσχυρη. Τα παιδιά παρατηρούν, μιμούνται και ενσωματώνουν τις στρατηγικές που βλέπουν στους γονείς τους. Έτσι:
- Αν οι γονείς αναγνωρίζουν και εκφράζουν τα συναισθήματά τους λειτουργικά, τα παιδιά αποκτούν θετικά μοντέλα
- Αντίθετα, η έλλειψη συναισθηματικής ανταπόκρισης ή η παρουσία ψυχικής νόσου μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες στη ρύθμιση συναισθημάτων (Luczejko et al., 2024)
Επομένως, η γονική ενσυναίσθηση δεν είναι μόνο μια μεμονωμένη πράξη αλλά και μια πολιτισμική παρακαταθήκη.
Η αποδοχή ως εργαλείο ανάπτυξης στους εφήβους
Στην εφηβεία, η ανάγκη για αποδοχή και κατανόηση παραμένει έντονη. Έρευνες δείχνουν ότι οι έφηβοι που αισθάνονται ότι τους καταλαβαίνουν οι γονείς τους, παρουσιάζουν αυξημένη κοινωνική επάρκεια και συναισθηματική νοημοσύνη (Arzeen et al., 2012). Και αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο.
Εκπαιδεύεται η ενσυναίσθηση στους γονείς;
Απόλυτα. Υπάρχουν πλέον πρακτικές παρεμβάσεις που ενισχύουν τη γονική ενσυναίσθηση:
- Σεμινάρια και βιωματικά εργαστήρια για reflective parenting
- Εργαλεία μέτρησης όπως τα τεστ αναλογικής ενσυναίσθησης (Gonzalez & Rodriguez, 2020)
- Εκπαίδευση στην ανακλαστική λειτουργικότητα (reflective functioning), δηλαδή την ικανότητα του γονέα να αντιλαμβάνεται τις εσωτερικές καταστάσεις του παιδιού (Borelli et al., 2020)
Συμπερασματικά
Η γονική ενσυναίσθηση δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο που επηρεάζει τη συναισθηματική, κοινωνική και ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού. Επενδύοντας στην καλλιέργειά της, οι γονείς προσφέρουν στα παιδιά ένα δώρο που θα τα συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή: την ικανότητα να νιώθουν, να κατανοούν και να ρυθμίζουν τον εαυτό τους.
📚 Βιβλιογραφία
- Abraham, E., et al. (2017). Neural responses to empathy in parents and children
- Arzeen, S., et al. (2012). Parental empathy and adolescents’ social competence
- Borelli, J., et al. (2020). Reflective functioning in parents
- Castro, J., et al. (2014). Modeling emotional expression
- Gonzalez, S., & Rodriguez, C. (2020). Empathy training for parents
- Luczejko, A. A., et al. (2024). Intergenerational emotion regulation
- Manczak, E. M., et al. (2016). Parental empathy and child outcomes
- Meng, K., et al. (2020). Parental emotion regulation and child behavior
- Santana Ferrándiz, M., et al. (2025). Empathy and attachment
- Stern, J., et al. (2015). Parental sensitivity and emotional development
